Kediler İçin Ev Düzeni Nasıl Olmalı? – Kedi Psikolojisi

Merhaba, beni çok heyecanlandıran bir röportaj ile karşınızdayım! ”Kediler için ideal ev düzeni” konusunu, Bursa Uludağ Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, İç Hastalıkları AD Öğretim Üyesi Prof. Dr. Veteriner Hekim Ebru Yalçın ile konuştuk. Ebru Hocamız, uzun yıllardır hayvan davranış bilimi üzerine çalışmalar yapıyor. Ben kendisini instagram hesabını @beneklimorkedi den takip etmeye çalışıyorum. Bu konuyu da ona danışmak çok istemiştim. Kırmayıp röportajı kabul ettiği için bir kez daha teşekkür ederim!

Kedisi için en iyisini yapmaya çalışan herkesin aklında bazı sorular vardır. Bunların başını da ”Onu mutlu edebiliyor muyum?” sorusu çeker. Kedilerimizi daha mutlu etmek, psikolojik sağlıklarını desteklemek için evimizi de onlara göre düzenlemeliyiz. Onlar için doğru eşyaları almalı, doğru düzeni oturtmalıyız. Peki, bunu nasıl yapabiliriz?

Hazırsanız, sorulara lets go!

• Genel olarak Türkiye’de evcil hayvanların yaşadığı evlerin onlar için yeterli ve uygun şekilde dizayn edildiğini düşünüyor musunuz?

kediler için ideal ev dizaynı

Maalesef çoğunlukla kedilere göre dizayn edilmiyor. Kedilerin mama, su ve kum kapları için bazı yerler ayrılıyor ama çoğu zaman insanlar için en uygun yerler düşünülüyor. Kedilerin mama ve su kapları sürekli önünden geçilen yerlerde olmamalı, hem toz açısından hem de yemek yerken ya da su içerken rahatsız edilmemeleri açısından, aynı durum kum kapları için de geçerli tabii… Kendilerine ait, rahatsız edilmeyecekleri, temizlenip, uyuyabilecekleri bir alan da ayrılmalı…

• Kedilerimizin evde mutlu ya da mutsuz olduklarını nasıl anlayabiliriz?

kedim mutlu mu

Bunun için beden dillerini iyi okumak gerekli… Çoğu kedi yakını, mama ve sularını verdiklerinde bunun yeterli olduğunu düşünür ancak evdeki aşırı gürültü, hareketli çocuklar, yetersiz dinlenme alanı ve bazen de boğucu bir ilgi onları rahatsız edebilir. Her şeyden önce olay aslında kedilerin tercihlerine saygılı olmakta geçiyor çünkü kendileri için en uygun olanı en doğru şekilde seçiyor. Kedinize en pahalı oyuncağı ya da en büyük yatağı alabilirsiniz ama bazen küçücük bir karton kutuyu tercih edebilir. Yargılayıcı ve baskı kurucu bir davranışınız olmadığı sürece sizinle çok mutlu olacağına eminim. Onların en güvenli olmaları gereken evlerinde, streste olmaları, hiç istemediğimiz bir durum çünkü stres, taşıyıcısı oldukları Coronavirus’un mutasyona uğramasına ve FİP’e yol açmasına neden olabilir, kronik hastalıkları tetikleyebilir,  idrar yolu enfeksiyonlarına, gastritislere ya da deri problemlerine sebep olabilir. Mutsuz bir kedi, kulakları geride, her an saldırmaya hazır olup huzursuzca evde dolaşabilir ya da bazen yanınıza gelmek yerine sürekli saklanmayı seçebilir. Tabii birden fazla kediniz varsa ve yeterli kaynak ve alan yoksa bu durum da aşırı stres yaratacaktır.

• Kısırlaştırmanın kedilerin psikolojisini nasıl etkilediğini düşünüyorsunuz? Özellikle ev içerisinde yaşayan kediler için sizce nasıl bir etkisi oluyordur?

kısırlaştırma kedilerin psikolojisini nasıl etkiler

Eğer evin içindeyse, çiftleşmek için bir partneri yoksa ya da gebe kalmasını istemiyorsanız hormonlarla baş etmeye çalışmaları oldukça zor ve stresli. Bu yüzden hem dişi hem de erkekler için kısırlaştırmayı öneriyoruz. Kızgınlıktaki bir kedi, evden dışarı kaçmaya çalışacak, kazalar ile karşılaşma olasılıkları artacak, diğer kediler ile kavga edecek, erkek kediler etrafa idrar püskürtecek ve pek çok karmaşaya sebep olacaklardır. Daha sakin olacakları için daha az hareket edebilirler. Kısırlaştırılmış ya da enerjisi düşük mamaları veteriner hekiminize danışarak seçebilir, birlikte oyun oynayarak egzersiz yapmalarını sağlayabilirsiniz. Özellikle kuru mama ile beslenen kedilerde su tüketimini takip etmek ve her zaman bol ve taze su bulundurmayı da unutmamak gerekli tabi…

• Evimizin m²’si sahipleneceğimiz kedi sayısı konusunda belirleyici bir faktör müdür? 

küçük evde kedi bakılır mı

Evet tabii ama ev çok büyük olmasına rağmen kediler için çok kullanışsız olabileceği gibi, küçük ama kullanım açısından verimli de olabilir. Eve aldığınız ikinci ve üçüncü kedi ile de anlaşmazlıklar olabilir. Kediler sosyal hayvanlardır ama bireysel avcılardır, bu yüzden gıda, su, kum kabı kavgaları çıkabilir. Küçük bir evde aynı sosyal grupta olduğunu hisseden 4 kedi sorunsuz yaşarken, büyük bir evde yaşayan 2 kedi çok şiddetli kavga edebilir. Bu konudaki paylaşımlarımı instagramda @beneklimorkedi den takip edebilirsiniz.

• Mama kaplarımızı nasıl seçmeliyiz? Kediler için ideal bir mama kabı nasıl olmalıdır?

ideal kedi mama kabı nasıl olmalı

Her kedi için en az 1 mama kabı olmalı, onları büyük bir kaptan yemek yemeye zorlamamalısınız ya da mama kapları yan yana olmamalı… Yayvan bir kap uygun olabilir ama çoğu kedi kabın ortası boşsa mamasını bitmiş kabul eder ve doldurmanızı ister. Kedilere köpek gibi öğün bazında mama vermemek gerekli, sürekli önlerindeki kap dolu olmalı.

• Mama kaplarını ev içinde nasıl konumlandırmalıyız? Kaç mama kabımız olmalı?  

Mama kapları evin sakin olan yerlerine koyulmalı, evdeki kedi sayısından fazla olmalı ve su kapları ve mama kapları yan yana olmamalı, tabii kum kabından da uzak olmalı. Cam, porselen ya da toprak kaplar plastiğe göre daha uygun ve hijyenik.

• Su kaplarımızı nasıl seçmeliyiz? İdeal kedi su kabı nasıl olmalıdır? Standart bir kase mi, otomatik bir su şelalesi mi?

Bazı kediler rahatça her yerden su içerler ama bazıları metal kapların yansımasından hoşlanmayabilir, plastikteki kalıntı kokudan rahatsız olabilir. Her kedi eşsiz ve özeldir, her birinin karakteri, hayata ve sorunlara bakış açıları farklıdır, o yüzden tek bir çözüm yoktur, biz her kedi için davranış sorunlarında o kediye özel bir çözüm ararız, evi, ailesi, geçirdiği deneyimleri, problemin süresi, şiddeti, çevre koşulları farklıdır. Evdeki her kedinin farklı istekleri olabilir, o yüzden tercih yaratıp hangisini seçeceğine kendisinin karar vermesini sağlamalısınız. Su şelaleleri, suyu havalandırdığı için su içmeyi teşvik eder ama filtresini düzenli temizlemezseniz ya da yeri uygun değilse istediğiniz oranda sonuç alamayabilirsiniz. Bana danışan kedi yakınlarının evlerini kedi sayısı, karakterleri ve aile düzenine göre tekrar bir iç mimar ile birlikte dizayn ediyoruz. 

• Kaç su kabımız olmalı? Su kaplarımızı nasıl konumlandırmalıyız? 

Her kedi için en az bir hatta mümkünse evdeki kedi sayısından bir fazla olmalı. Bazı evlerde kedilerden biri diğerlerinin su ya da mama kabına ulaşımını engelleyebilir ya da zorbalık yapabilir, iyi gözlemlemek ve idrar miktarlarını kontrol etmek gerekli… Yeterli su içmeleri hem dehidrasyon hem de idrar yolu enfeksiyonlarından korunmak için hayati… 

• Kum kaplarımızı nasıl seçmeliyiz? Açık kum kabı, kapalı kum kabı, üstten girişli kaplar vs. sizce ideali nasıl olmalıdır?

Kum kapları genelde banyoda ya da kapalı balkonlarda… En temel olanı, istedikleri zaman ulaşabilmeleri, tuvaletlerini huzurla yapmaları, o yüzden de gürültüden, kokulu dezenfektanlardan, temizlik maddelerinden uzak yerde bulunmaları. Kedilerimiz artık daha iriler, bazı kum kapları küçük kalıyor, içinde dönebiliyor olmalılar… Tabii temizliğine sürekli dikkat edilmeli; bazı kediler, diğerlerinin girdiği kum kabını kullanmak istemezler ya da hijyene dikkat edilmezse içeri girmek yerine kum kabının önüne yapabilirler. Bu durumda idrar yolları ile ilgili bir enfeksiyon ya da kristal açısından muhakkak veteriner hekiminize danışmalısınız. Kediniz çok yaşlı değilse ya da eklem sorunları yoksa üstten girilen kapları da seçebilirsiniz. 

• Ev içerisinde kum kaplarımızı nasıl konumlandırmalıyız?

Tuvaletini yaparken yanından koşarak bir çocuk geçiyorsa, yan dolabında çamaşır suyu varsa burası doğru bir konum değildir. Nasıl tuvalet insanlar için özel bir alansa kediler için de öyle… TV’nin sürekli açık olduğu salon ya da çamaşır makinesi yanı da çok uygun değil tabii ki…

• Kediler genellikle mama, su, tuvalet kapları ideal şekilde olmayınca bunları bize anlatmaya çalışıyorlar. Özellikle de kum kaplarında. Örneğin, çok kedili evlerde ideal kum kabı sayısında kum kabı olmayınca, ev içerisine idrar dışkı problemleri olabiliyor ancak bazen de asla rahatsızlık belirtisi göstermiyorlar. Örneğin 4 kedi 1 kum kabını kullansa da dışarı idrar/dışkı sorunu olmayabiliyor. Bu kedilerin mevcut durumdan rahatsız olmadığını mı gösterir? Bu durumda insanlar ideal olanı zorlamasa da olur mu?

İdeal olanı her kediye en az 1 kum kabıdır, iyi temizlenirse bazen sorun olmuyor ama genelde feromon içeren diğer kedinin idrarı ile kaplı bir kum kabını tercih etmeyecektir. Mecbur kaldığı için yapabilir ama bu onun rahatsız olmadığını göstermez. İdrarını son ana kadar tutabilir ya da yorgana, koltuk arkalarına yapmak zorunda kalabilir. Kedilerin temel ihtiyaçlarına saygı duymalı ve ideal olana yakın bir yaşam alanı sunmalıyız. 

• İdeal bir kedi tırmalama çubuğu nasıl olmalı ve nasıl konumlandırılmalıdır? Tırmanma kuleleri bir ihtiyaç mıdır?

Tırmalama, bir kedinin en doğal ihtiyacıdır ve davranış repertuarının en vazgeçilmez parçasıdır. Sadece tırnaklarını törpülemez, pati altındaki feromon içeren bezleri de o bölgeye sürerek kendi alanlarını işaretlemek de isterler. Ayağa kalkması ve patilerini uzatabildiği bir yükseklikte olmalı…

• Tırmanma kulesi alacak birisi için önerileriniz var mı? Ne tarz bir kule onlar için ideal olur, alırken hangi özelliklerine dikkat etmeliyiz?

Tırmanma kulesi şart değil ama kediler yukarıda olmayı severler. Bu yüzyıllardır doğada hem av hem avcı oldukları için onları güvende tutan bir alışkanlık, kitap raflarını boşaltarak uygun bir alan sağlayabilirsiniz. Kuleler güzel ama kediler arasında kavga ve karmaşa yaratıyorsa bazen sorun da oluşturabiliyor. 

• Çoğumuz uzun saatler dışarda çalışıyoruz. Kedimiz ya da kedilerimiz evde yalnız kalıyor ya da biz evde olsak bile bizimle geçirdikleri vakit onların aktivitesi için yeterli midir? Ev hayatını onlar için nasıl daha keyifli hale getirebiliriz?

Önemli olan birlikte güzel ve kaliteli vakit geçirmek. En pahalı oyuncağı alıp önüne atmak yerine birlikte eğlenebileceğiniz oyuncaklar seçmelisiniz. Bunu siz evde bile yapabilirsiniz. Kedilerin hareket etmesini ve av iç güdüsünü tatmin eden oyunlar olmalı ancak oyun, stres yaratmamalı, aşırı baskıcı ve sert oyunlar onu daha mutsuz edebilir.

• Sizin yanlış bulduğunuz ancak Türkiye’de birçok insanın sıklıkla kullandığı çeşitli kedi malzemeleri/oyuncakları var mı?

Lazerleri çok uygun bulmuyorum, sonunda eline geçmeyen bir av oluyor ve onu hüsrana uğratabiliyor, bunu istemeyiz değil mi? Bunun dışında aşırı çekiştirmeli, canını yakıcı oyuncaklar olmamalı ve tabii yutabileceği küçük parçalara ayrılmamalı…

• Ev içerisinde çok vakit geçirdiğimiz yerler sanırım oturma odası ve yatak odasıdır. Kediler için ideal bir oturma odası, yatak odası nasıl olmalıdır? Onlar için ne gibi değişiklikler yapmalıyız?

İdeal olanı sizinle güzel vakit geçirebileceği bir alan olması, koltukta oturmayı seçebilir, rafta ya da minderinde… En güzeli onu sürekli kucağa almaya zorlamamak, garip ve sevimsiz şakalar yapmamak, öpüyorum derken aşırı baskı kurmamak. Bırakın o size neyi, ne kadar izin vereceğini göstersin. İstemediği bir harekette iletişimi kesip dönüp gidecektir zaten. Misafire yaklaşmıyorsa ya da çocuklardan hoşlanmıyorsa zorlanmamalı. İdeal bir salon diye bir genelleme yok, her kedi özel ve çözümler kişiye özel. İşin temeli sevgiden önce seçimlerine saygı duymakta yatıyor.

• Bazı kedi sahipleri, kedilerine ev içerisinde kısıtlı alan tanıyor, tek oda gibi ya da yatak odasını veya mutfağı yasaklıyor, girişine izin vermiyor. Bu yasaklamalar hakkında ne düşüyorsunuz? Kedilerin psikolojisine etkisi oluyor mudur?

Kediler bu yasaklama durumundan çok hoşnut değiller. Fırsat buldukça bu alanların neden yasak olduğunu anlamaya çalışacak ve şansını zorlayacaktır. İstemediğiniz bir alana girmemeleri sizin kuralınız, onun tercihi değil, o yüzden köpek gibi her zaman itaat etmelerini beklemek olanaksız. Bu kısıtlamalar onu strese sokacaktır tabii, çoğu zaman kapının önünde sürekli miyavlayacak ve içeri alınmak isteyeceklerdir.

• Bazı insanlar, kedileri tezgaha çıkmamak konusunda ikna etmekte başarılı olamadıkları için mutfağı kapatıyorlar. En azından tezgah ya da ocak gibi bazı alanlara çıkmamalarını kedilerimizi üzmeden, kırmadan nasıl anlatabiliriz?

Maalesef sihirli bir çözüm yok, hayır deyip indirebilirsiniz ama kafanız çevirdiğinde tekrar deneyecektir. İstediğiniz alanı naneli bir bez ile silebilirsiniz, çok yaklaşmaz ama çok da mutlu olmayacaktır tabii…

• Sizce evlerimizde kullandığımız ışıklandırmaların onların psikolojisine etkisi oluyor mudur? Bu konuda bir tavsiyeniz var mı?

Çok yoğun ve parlak bir ışık olmazsa yeterli, beyaz yerine sarı da kullanabilirsiniz. Işığın direkt gözüne gelmediği bir yer seçecek ya da arkasını dönüp uyuyacaktır.

• Kedilerin bütün eşyalarının tek bir odada toplanması ve ‘’kedi odası’’ yapılması hakkında ne düşünüyorsunuz?

Çok doğru gelmiyor tüm eşyalarının aynı odada olması, bebek ya da misafir geldiğinde tüm eşyalarının çıkacak olması onu hüsrana uğratabilir. Dinlenebileceği sessiz, az ışıklı bir oda tahsis edilebilir. Ancak evin diğer alanlarına da istediği zaman gidebilmeli, tek bir oda ve koridor yeterli bir alan değildir.

• Bazen kedilerimiz onlar için aldığımız oyuncaklara ya da yaptırdığımız alanlara ilgisiz oluyorlar. Onların ilgisini nasıl çekebiliriz? 

Oyuncakların üzerine kedi nanesi ya da kedi feromonu sıkabilirsiniz. Alanların içinde yaş mama ya da ödül maması vererek o bölgenin keyifli olduğunu hissettirebilirsiniz.

• Ev dizaynı kedilere göre düzenlenmezse bu kedilerimizi nasıl etkiler?

Kronik stres, en istemediğimiz durumdur çünkü hem medikal hem de davranış sorunlarına yol açacaktır. Mide barsak sistemi, idrar yolları ya da deri problemlerine yol açabilir, kavgalara, ağrılara, agresyon ya da kaygı problemlerine yol açabilir. 

• İlaç olmayan, psikolojik destekleyici olarak kullanılan Feliway ya da bitkisel tabletler ve mamalar hakkında ne düşünüyorsunuz? 

Hepsinin kullanılacağı yerler ayrı, bazen tek bazen kombine kullanıyoruz. Bazı durumlarda anti depresan kullandığımız da oluyor. Bu seçenekleri, olayı, kediyi, evi, yakınlarını analiz ettikten sonra karar veriyoruz. Bir davranış terapi seansımız 2-3 saati buluyor ve yakından takip ediyoruz her vakayı. Tek bir çözüm yok. Doğru endikasyonlarda kullanılmazsa ilaç ve ilaç olmayan tüm ürünler hayal kırıklığına yol açabilir. Bu ürünler de bilimsel çalışmalar ile elde ediliyorlar, rastgele seçilen bileşimler değil tabii ki. Tüm bu ürünleri muhakkak veteriner hekim gözetiminde kullanmalısınız…

Sağlıklı, kaygısız, stressiz günler dilerim.

Prof. Dr. Ebru YALÇIN

Bursa Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi İç Hastalıkları AD Öğretim Üyesi

Benim için oldukça faydalı ve ufuk açıcı bir röportaj oldu. Umarım sizler için de faydalı olmuştur.

Ebru Hocamızın ayrıca Youtube’dan izleyebileceğiniz içerikleri de var. Kedi ve köpeklerde stres konulu seminerini buradan, kedi ve köpeklerin beden dili konulu videosunu ise buradan izleyebilirsiniz. Ayrıca @beneklimorkedi hesabındaki içerikleri de incelemenizi öneririm.

Şimdilik görüşmek üzere,

Kediyle kalın,

Evin içerisinde birey olarak görülen, ihtiyaçları önemsenen kediyle!